Η Βία στις Συναυλίες στην Ελλάδα της Δεκαετίας του ’80 και ’90

Μία Ματιά στην Εξέλιξη της Μουσικής Σκηνής και του Κοινωνικού Κλίματος

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 και ’90, η μουσική σκηνή στην Ελλάδα γνώρισε σημαντική εξέλιξη. Με την άνοδο του heavy metal, του punk, και του new wave, οι συναυλίες έγιναν περισσότερες και πιο έντονες. Ωστόσο, το κοινό της εποχής, με την αυξανόμενη ένταση και την πίεση που βίωνε η κοινωνία, οδήγησε σε περιστατικά βίας στις συναυλίες, ιδιαίτερα στους χώρους όπου τα συγκροτήματα έπαιζαν ακραίες μουσικές.

Από τις Πολιτικές και Κοινωνικές Συνθήκες της Εποχής στη Μουσική Σκηνή

Η Ελλάδα των 80s και 90s ήταν σε μια φάση κοινωνικών και πολιτικών μεταβολών. Η χώρα είχε βγει από την δικτατορία και ήταν σε μια διαδικασία έντονης πολιτικής πόλωσης, με τις πολιτικές δυνάμεις να δίνουν αγώνα για την κυριαρχία της δημόσιας σφαίρας. Στο πλαίσιο αυτών των συνθηκών, ο ρόλος της μουσικής και της νεανικής κουλτούρας έγινε καθοριστικός, ειδικά στον χώρο του rock και του punk.

Το κοινό, κυρίως νέοι άνθρωποι, ήθελαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και την πολιτική καταπίεση. Η μουσική σκηνή έγινε το μέσο για να αναδείξουν τη δυσαρέσκειά τους και τις απογοητεύσεις τους από την κοινωνία, δημιουργώντας έτσι την ατμόσφαιρα μιας κοινωνικής αντίστασης. Ειδικότερα, τα ρεύματα του punk και του hardcore punk έφεραν μία πιο αγριεμένη μορφή μουσικής που συνήθως συνδυαζόταν με ακραία συμπεριφορά.

Η Εξέλιξη του Heavy Metal και του Punk στην Ελλάδα

Το heavy metal, με συγκροτήματα όπως οι Nightstalker και οι Rotting Christ, γρήγορα βρήκε έδαφος στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’90. Οι συναυλίες τους συχνά είχαν φανατικούς οπαδούς, οι οποίοι, αν και ενθουσιώδεις και αφοσιωμένοι, δεν δίσταζαν να δημιουργήσουν ένταση και να συμμετέχουν σε βίαιες εκδηλώσεις. Στη σκηνή του thrash metal και του death metal, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή εκείνη την περίοδο, το φαινόμενο του “moshing” ή “slam dancing” έγινε το χαρακτηριστικό της συναυλιακής εμπειρίας, όπου οι οπαδοί έμπαιναν σε σφιχτές συγκρούσεις και αλληλοσυγκρούονταν στον ρυθμό της μουσικής.

Στον punk χώρο, τα πράγματα ήταν ακόμη πιο ακραία. Ο punk κόσμος, ο οποίος ανέπτυξε ένα αντιθεσμικό, αναρχικό πνεύμα, ήταν έτοιμος να καταστρέψει τους παραδοσιακούς κοινωνικούς κανόνες. Συναυλίες όπως εκείνες στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90 γινόντουσαν πόλος έλξης για τους νέους που ήθελαν να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους, πολλές φορές μέσα από συγκρούσεις και βίαιες καταστάσεις. Η διάθεση για αποδόμηση των κοινωνικών κανόνων συχνά οδήγησε σε βίαιες εντάσεις μεταξύ των οπαδών ή ακόμη και μεταξύ οπαδών και των υπευθύνων των χώρων διεξαγωγής των συναυλιών.

Ο Ρόλος των Συναυλιακών Χώρων και της Αστυνομίας

Η αστυνομία της εποχής, η οποία ήταν συχνά αυστηρή με τις μουσικές εκδηλώσεις που συνδέονταν με ακραία ρεύματα όπως το punk, έκανε τη ζωή δύσκολη για τους διοργανωτές συναυλιών. Οι συγκρούσεις με την αστυνομία ήταν συχνές σε κάποιες συναυλίες, ειδικά σε μικρότερα venues, όπου η ένταση και η δυναμική του κοινού ήταν ανεξέλεγκτες.

Οι μεγαλύτεροι χώροι, για πιο μεγάλες παραγωγές, αντιμετώπιζαν επίσης το ζήτημα της ασφάλειας, προσπαθώντας να ελέγξουν τα πλήθη που συχνά ακολουθούσαν τα συγκροτήματα από το εξωτερικό. Ωστόσο, οι μικρότεροι χώροι, όπως οι ροκ μπαρ και underground σκηνές, παρέμειναν οι κύριοι χώροι εκδήλωσης αυτής της “αντιπολιτευτικής” μουσικής κουλτούρας, όπου η βία και οι συγκρούσεις αποτελούσαν μια συνήθη έκφραση του οπαδικού πάθους.

Η Αποτύπωση της Βίας στην Ιστορία των Συναυλιών

Αν και υπήρχαν και πολλοί άλλοι λόγοι για τις εντάσεις και τη βία στις συναυλίες, η βία στις συναυλίες της εποχής είναι συνυφασμένη με την ένταση της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης στην Ελλάδα των 80s και 90s. Η μουσική, και ειδικότερα το punk και το metal, αποτέλεσαν το κύριο μέσο για την έκφραση μιας βαθιάς κοινωνικής απογοήτευσης, κάτι που συνήθως εκδηλωνόταν και σε βίαιες πράξεις στο πλαίσιο των συναυλιών.

Σήμερα, ενώ οι συναυλίες στην Ελλάδα έχουν εξελιχθεί και η βία είναι λιγότερο συχνή, η ιστορία αυτής της εποχής αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς, υπενθυμίζοντας τις έντονες κοινωνικές πιέσεις που διαμόρφωσαν την μουσική σκηνή της εποχής.

Η Ιστορία του Παναγιώτη: Πανκ στα Εξάρχεια, 1980s

Ήμουν 24, το 1987, και το δρόμο των Εξαρχείων τον ήξερα σαν την παλάμη μου. Ήταν η καρδιά της πόλης για μας, τους πανκς, τους εκτός συστήματος, τους εξεγερμένους που δεν ακολουθούσαν την πεπατημένη. Όλα είχαν την αίσθηση της αντίστασης, της αμφισβήτησης, του “χάους”. Κάθε μέρα ήμασταν εκεί, στα σοκάκια με τα αναρχικά γραφικά στους τοίχους, τα σπασμένα μπουκάλια και τη μυρωδιά του καπνού.

Η μουσική; Ήταν η φωνή μας. Οι ήχοι των Sex Pistols, Clash, και Exploited έδιναν τον ρυθμό στις μέρες μας. Όταν το βράδυ κατέβαινα στο Μοναστηράκι για να συναντηθώ με τους υπόλοιπους, ήξερα πως η βραδιά θα είναι έντονη. Κάποια βράδια μάζευες παρέα από φίλους, τα παιδιά με τα μαλλιά τα βαμμένα, τα κοντά παντελόνια και τις μπλούζες με τα σήματα των συγκροτημάτων. Κάθε μέρα έμοιαζε με μια μικρή επανάσταση, γιατί εμείς, οι πανκς, είχαμε δημιουργήσει το δικό μας κόσμο.

Ο ήχος των κιθαρών να σπάει τη σιωπή της νύχτας, οι φωνές των συγκροτημάτων που παίζαμε στις κασέτες με τα μικρά μας ραδιοφωνάκια, όλα αυτά ήταν η καθημερινότητά μας. Στα Εξάρχεια, τα πάντα έδειχναν τόσο ζωντανά, τόσο αυθεντικά. Αλλά υπήρχε κι αυτή η σκοτεινή πλευρά, αυτή η ένταση που βρισκόταν στον αέρα.

Ο κόσμος γύρω μας δεν καταλάβαινε. Πολλοί μας κοιτούσαν με βλέμμα μίσους, μας έλεγαν «αναρχικούς» ή «βασικά παιδάκια που δεν ξέρουν τι θέλουν». Μα εμείς ξέραμε ακριβώς τι θέλαμε: να αλλάξουμε τον κόσμο. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα βρισκόταν στην αρχή της αλλαγής. Η πολιτική σκηνή είχε αναταραχές, και εμείς ήμασταν εδώ, ενάντια στο σύστημα, ενάντια σε κάθε μορφή εξουσίας που μας καταπίεζε.

Αλλά υπήρχε κι αυτή η άγρια πλευρά του παιχνιδιού. Τις νύχτες, σε συναυλίες σε κλαμπ σαν το Ρόδον, τα πράγματα γίνονταν… θερμά. Μερικές φορές ήταν απλώς οι μπάντες που έβγαζαν την αδρεναλίνη μας έξω, και άλλες φορές ήταν οι συμπεριφορές του κόσμου που εκτροχίαζαν τα πάντα. Θυμάμαι ένα βράδυ, όταν μετά από μια έντονη συναυλία, οι οπαδοί των αντίπαλων συγκροτημάτων άρχισαν να σπρώχνουν και να πλακώνονται με αλυσίδες. Εμείς, τα παιδιά των Εξαρχείων, πάντα εκεί, ανάμεσα στη μάχη, γιατί για εμάς δεν υπήρχε “κανονικότητα”. Η ζωή μας ήταν το χάος.

Στα Εξάρχεια, ήταν σαν να ζούσαμε σε έναν άλλον κόσμο. Οι καφετέριες, τα μπαρ, τα στέκια ήταν το καταφύγιό μας. Εκεί δεν υπήρχαν όρια. Μπορούσες να μιλήσεις για το οτιδήποτε και όλοι να σε καταλάβουν. Εγώ, προσωπικά, συχνά μιλούσα για την πολιτική κατάσταση, για την αστυνομία που καταπίεζε την ελευθερία μας, για το καθεστώς που προσπάθησε να μας φιμώσει.

Η ζωή εκείνη την εποχή ήταν γεμάτη ένταση και πάθος. Αλλά ήταν και επικίνδυνη. Ήταν στιγμές που η ένταση των διαδηλώσεων και οι συγκρούσεις με τις δυνάμεις της τάξης γίνονταν αναπόφευκτες. Θυμάμαι μια μέρα, έξω από το Πολυτεχνείο, που όλη η περιοχή γέμισε με δακρυγόνα και εμείς, οι νεολαίοι, το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να φωνάζουμε. “Αυτοί είναι οι εχθροί, εμείς είμαστε η επανάσταση!”, και το πλήθος φώναζε μαζί μας.

Ήταν μια εποχή που οι ιδέες μας ήταν φωτιά και η φωτιά έκαιγε παντού. Εμείς οι πανκς, νομίζαμε πως αν ζούσαμε με το “χάος” στο αίμα μας, μπορούσαμε να αλλάξουμε τα πάντα. Να τα κάνουμε όλα διαφορετικά, με μουσική και αγώνες, ενάντια στο σύστημα. Και για λίγα χρόνια, το κάναμε.

Η Ιστορία του Νάσου – 1983, Heavy Metal και Ξύλο στα Κλαμπ

Ήταν το 1983, ήμουν 20 χρονών και το Περιστέρι ήταν το σπίτι μου, αλλά το κέντρο της Αθήνας ήταν ο τόπος που ζούσα πραγματικά. Είχα μεγαλώσει με τη heavy metal μουσική και ήθελα να την ακούω σε κάθε ευκαιρία. Κάθε Σαββατόβραδο κατέβαινα στο Ρόδον για να ακούσω τις αγαπημένες μου μπάντες, να δω φίλους και να ζήσω την ένταση του κόσμου που καταλάβαινε τι σημαίνει πραγματικά Metal.

Αλλά εκείνη την εποχή, δεν ήταν όλα μόνο μουσική και διασκέδαση. Όταν μπήκαμε στα κλαμπ για να ζήσουμε τη νύχτα μας, ξέραμε ότι δεν θα ήταν πάντα εύκολα τα πράγματα. Μερικές φορές, οι άλλοι που είχαν διαφορετική νοοτροπία από εμάς δεν ήθελαν να μας βλέπουν εκεί. Μπορεί να ήμασταν οι «μεταλλάδες» με τα μακριά μαλλιά και τα μαύρα μπλουζάκια με τα συγκροτήματα, αλλά αυτό δεν ήταν πάντα αποδεκτό σε όλους.

Θυμάμαι μια φορά στο Ρόδον, που άρχισε να γίνεται χαμός. Ο κόσμος ήταν σφιχτός, οι κιθάρες να βροντοκοπούν και όλοι να φωνάζουν τα αγαπημένα τους τραγούδια. Και ξαφνικά, εμφανίστηκαν κάποιοι που δεν είχαν καμία σχέση με τη μουσική, κάποιοι τύποι που ήθελαν να δημιουργήσουν προβλήματα. Εμείς, οι μεταλλάδες, ήμασταν εκεί για να χαρούμε την μουσική μας, αλλά αυτοί οι τύποι αποφάσισαν να μας βγάλουν από το κλαμπ.

Μας έβγαλαν έξω με το ζόρι, πετώντας μας στην άσφαλτο και προσπαθώντας να μας τρομάξουν. Τα αίματα έτρεχαν και η ένταση ανέβαινε. Και εκεί, μπροστά στην πόρτα του Ρόδον, άρχισε να πέφτει ξύλο. Άρχισαν να πλακώνονται άνθρωποι για το ποιος έχει δικαίωμα να βρίσκεται εκεί και ποιος όχι. Κάποιοι άλλοι, από τη μεριά μας, προσπαθούσαν να βγάλουν τους φίλους τους από τη μέση, να τους προστατέψουν. Οι αστυνομικοί ήρθαν, αλλά οι φασαρίες δεν σταματούσαν. Οι τύποι που δεν ήθελαν να μας δουν μέσα, είχαν το πάνω χέρι. Και φυσικά, εμείς, οι «παράξενοι» που αγαπούσαμε τη μουσική μας και τα συγκροτήματα, είχαμε μόνο μία επιλογή: να παλέψουμε για να παραμείνουμε εκεί.

Οι αστυνομικοί μας έβαλαν στο κρατητήριο για λίγες ώρες, γιατί και αυτοί είχαν βρει την ευκαιρία να μας κάνουν εμάς τους «ενοχλητικούς» και να μας δείξουν ποιοι είχαν το πάνω χέρι. Μας προσήγανε χωρίς λόγο, απλώς και μόνο επειδή δεν συμφωνούσαμε με όσα έλεγαν οι άλλοι για την «καλή» μουσική. Ήμασταν η γενιά που ξέφυγε από τα κοινωνικά όρια και ήθελε να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο, κι αυτό δεν άρεσε σε πολλούς.

Αλλά εμείς, εκεί, στο κέντρο, με το ξύλο, τις φασαρίες και τα μπλουζάκια μας, συνεχίζαμε να το ζούμε. Αυτή ήταν η πραγματικότητα εκείνη την εποχή. Και δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε, γιατί η μουσική μας ήταν η ζωή μας.

Η Ιστορία του Κώστα από το Αιγάλεω – Death Metal, Αρχές 90s

Ήταν αρχές των 90s και εγώ, 20 χρονών τότε, ήμουν βυθισμένος στον κόσμο του death metal. Δεν ήθελα τίποτα άλλο. Death, Morbid Angel, Entombed, και ό,τι πιο ακραίο μπορούσες να φανταστείς. Κάθε βράδυ ήμουν στα κλαμπ, οι συναυλίες ήταν το σπίτι μου και η μουσική η φωνή μου. Κάθε κομμάτι ήταν και μια έκρηξη μέσα μου. Οι φωνές από τα γκρουπ, οι κιθάρες, τα blast beats… όλα αυτά με συντηρούσαν και με έκαναν να νιώθω ζωντανός.

Και τότε, εμφανίστηκε εκείνη. Η Άννα. Άκουγε Ρακίτζη. Δεν είχε καμία σχέση με το death metal, αλλά κάτι είχε αυτή η διαφορά. Μου φαινόταν περίεργο στην αρχή, αλλά κάπως άρχισα να την καταλαβαίνω. Δεν ήθελε να μπλέκει με τη βία και την ένταση του κόσμου μου, αλλά είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο να ζει τη μουσική της. Ήταν ήρεμη, με τον δικό της τρόπο, αλλά και με μια ξεχωριστή σπίθα που μου άρεσε.

Το καλοκαίρι με πήγε στην Αίγινα. Μια άλλη ζωή, χωρίς τη μουσική της καθημερινότητας μου. Εκεί, για πρώτη φορά, ένιωσα κάτι διαφορετικό. Όχι μόνο για εκείνη, αλλά και για εμένα. Δεν ήταν ότι παρατούσα το death metal, αλλά για πρώτη φορά ήθελα κάτι άλλο. Ήθελα να μοιραστώ αυτό το μέρος μαζί της, την ηρεμία της θάλασσας, τη γαλήνη που μου έδινε αυτή η αλλαγή.

Λίγο μετά, παντρευτήκαμε. Ήταν σαν να είχα κάνει μια στροφή, να ήθελα κάτι πιο ήρεμο, πιο σταθερό. Η μουσική δεν ήταν πια το ίδιο. Δεν ακούω τόσο συχνά το death metal τώρα. Αν και, τελευταία, όταν περνάω από το Μοναστηράκι, τα μάτια μου πέφτουν στα βινύλια. Και ξαφνικά, νιώθω την ανάγκη να ξαναγυρίσω σε αυτά τα παλιά άλμπουμ που με συντρόφευαν. Είναι σαν να ψάχνω κάτι που κάποτε με γέμιζε, κάτι που ίσως να μου λείπει.